Σε όλη τη διάρκεια της απόδρασής μας είδα πολλά πτώματα και κυριολεκτικά εκατοντάδες λεηλατημένα καταστήματα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον πανικό που νιώσαμε όταν οι ήχοι αλόγων που καλπάζουν ακούγονταν πίσω μας και πλησίαζαν όλο και περισσότερο.
9 Σεπτεμβρίου 1922
Τα τελευταία ελληνικά στρατεύματα έχουν ήδη αποχωρήσει από τη Σμύρνη ενώ μεγάλο πλήθος προσφύγων έχει πλημμυρίσει την προκυμαία του Και με την ελπίδα να επιβιβαστεί σε κάποιο από τα συμμαχικά πλοία και να περάσει στην Ελλάδα. Οι Έλληνες και Αρμένιοι κάτοικοι της Σμύρνης βρίσκονται σε αναβρασμό, με τους περισσότερους να παραμένουν στα σπίτια τους φοβούμενοι τα αντίποινα του Τούρκων κατοίκων. Το κλίμα στη Σμύρνη γίνεται ολοένα και πιο έντονο με την άφιξη των πρώτων τούρκικων στρατευμάτων, σηματοδοτώντας έτσι την αρχή του τέλους του ελληνισμού στη Μικρά Ασία.
13 Σεπτεμβρίου 1922
Μετά τις λεηλασίες και τις σφαγές των προηγούμενων ημερών, η Σμύρνη φαινομενικά έχει επανέλθει στους ρυθμούς και επικρατεί μια ανησυχητική ηρεμία. Τούρκοι τελάληδες περιδιαβαίνουν τις συνοικίες και ειδοποιούν κάθε πολίτη που δεν είναι χριστιανός να εγκαταλείψει τη περιοχή. Ώσπου, λίγο πριν το μεσημέρι οι πρώτες φλόγες υψώνονται πάνω από την πόλη ενώ όλα δείχνουν πως ξεκινά από την αρμένικη συνοικία. Κανείς δε ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά όλοι υποψιάζονται ότι οι Τούρκοι έβαλαν μπροστά ένα φρικιαστικό σχέδιο εξόντωσης των χριστιανών. Το πυροσβεστικό σώμα καταβάλει κάθε προσπάθεια για την κατάσβεσή της αλλά είναι αδύνατο να περιοριστεί, καθώς οι Τούρκοι έχουν σταματήσει από μέρες τη παροχή νερού και έχουν συλλάβει σχεδόν όλους τους Έλληνες που δούλευαν στο Σώμα.
Η Σμύρνη έχει παραδοθεί στις φλόγες, όσοι επιβιβάστηκαν στα πολεμικά πλοία παρακολουθούν σοκαρισμένοι το καταστροφικό της έργο. Οι πρόσφυγες που βρίσκονται από μέρες στη προκυμαία αλλά και χιλιάδες κάτοικοι που στράφηκαν προς τα εκεί, αντιμετωπίζουν τρία θανάσιμα στοιχεία. Τη φωτιά, το σπαθί του εχθρού και τη θάλασσα. Οι αξιωματικοί των συμμαχικών πολεμικών πλοίων μη μπορώντας να αντικρύζουν το απάνθρωπο θέαμα και να ακούν τις απελπισμένες κραυγές των ανθρώπων αποφασίζουν να παρακάμψουν τις εντολές των ανωτέρων τους και οργανώνουν αποστολές διάσωσης με σκοπό να φέρουν στην ασφάλεια των πλοίων όσους περισσότερους πρόσφυγες μπορούν. Όμως, όσες προσπάθειες και αν καταβάλουν, όσες απόπειρες διάσωσης και αν πραγματοποιήσουν, ο τραγικός απολογισμός παραμένει ίδιος.
Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί για την Μικρασιάτικη Καταστροφή και τη πυρπόληση της Σμύρνης, αλλά κανένα δεν είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στη μεγάλη φωτιά της Σμύρνης που κατέστρεψε στο διάβα της τον ελληνικό και ευρωπαϊκό τομέα της πόλης. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο συγγραφέας και διδάκτωρ Ιστορίας, Θάνος Κονδύλης, με το νέο του βιβλίο «Η Σμύρνη φλέγεται». Βασιζόμενος σε μαρτυρίες Αμερικάνων, Βρετανών, Γάλλων και άλλων Ευρωπαίων φέρνει στο φως την αλήθεια που αρνούνται όλα αυτά τα χρόνια οι Τούρκοι, ότι δήθεν φανατικοί Έλληνες και Αρμένιοι ήταν υπεύθυνοι για την πυρπόληση της πόλης. Οι μαρτυρίες τους είναι ωμές, αληθινές και ανατριχιαστικές. Περιγράφουν με δυσκολία τις σκηνές φρίκης που αντίκρυσαν, σκηνές που ακόμα και σήμερα είναι δύσκολο να τις αντιληφθεί ο νους. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στη γενναία στάση των Ιαπώνων, που δε δίστασαν στιγμή, σε αντίθεση με τα πληρώματα των ξένων δυνάμεων, και επιβίβασαν στο γιαπωνέζικό πλοίο «Tokei-Maru» περίπου χίλιους Έλληνες μεταφέροντας τους με ασφάλεια στο λιμάνι του Πειραιά, πληροφορία που δεν αναφέρεται στα βιβλία Ιστορίας που διδασκόμαστε. Στη προκειμένη περίπτωση, μιλάμε για ένα βιβλίο που επιβάλλεται να το διαβάσει κάθε Έλληνας με τον Θάνο Κονδύλη να δίνει το τέλος που αρμόζει σε μια αιώνια διαμάχη.
Το βιβλίο του Θάνου Κονδύλη «Η Σμύρνη φλέγεται» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός