Η ζωή μας εξαρτιέται από τις μνήμες που διαλέγουμε να τρέφουμε, σαν το παραμύθι με τον μαύρο και τον άσπρο λύκο που ζούνε μέσα σ’ όλους μας. Ο μαύρος τρέφεται με σκοτεινές μνήμες κι ο άσπρος με Φωτεινές. Μπορούμε να διαλέξουμε ποιον θα ταΐζουμε.
Αύγουστος 1922
Ο Ελληνικός Στρατός μετά την ήττα στο Σαγγάριο ποταμό κατευθύνεται στα παράλια της Μικράς Ασίας για να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Η κίνηση όμως αυτή αφήνει ανυπεράσπιστο τον ελληνικό πληθυσμό στο έλεος των Τούρκων.
Σεπτέμβριος 1922
Τα τελευταία στρατεύματα αποχωρούν. Η Ελένη και η μητέρα της αλλά και οι άλλες γυναίκες του Αϊβαλιού μαγειρεύουν για να τους αποχαιρετήσουν αλλά και για τα άλλα στρατεύματα που πρόκειται να υποδεχτούν. Μέσα τους όλοι γνωρίζουν τι πρόκειται να συμβεί μα κανένας δε θέλει να το αποδεχτεί. Κανένας δε θέλει να εγκαταλείψει την εστία του, του ζωή του όλη. Θέλουν να ζήσουν ειρηνικά όλοι μαζί, όπως πριν.
Ο Τούρκικος στρατός πλησιάζει το Αϊβαλί. Όλοι τους υποδέχονται με τιμές, μόνο που ο στρατός έχει εχθρικές διαθέσεις αλλά ο Κεμάλ διατάζει να μην πειράξουν τους Έλληνες. Στο Αϊβαλί κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος. Η αρχή του τέλους ξεκινά. Οι Τούρκοι αιχμαλωτίζουν τον αντρικό πληθυσμό. Στο λιμάνι γεμάτα καΐκια αναχωρούν άρον άρον για τη Μυτιλήνη αλλά οι Τσέτες τους ορμούσαν. Η Ελένη και οι υπόλοιπες γυναίκες της οικογένειας βλέποντας να χάνεται κάθε ελπίδα αποφασίζουν να πάρουν το δρόμο της ξενιτιάς. Το πέρασμα στην αντίπερα όχθη δεν θα είναι εύκολο. Αποχαιρετούν μια για πάντα το σπίτι, τη πατρίδα, αυτούς που έμειναν πίσω και αυτούς που άδικα χάθηκαν.
Η Λίλη Λαμπρέλλη μέσα από το νέο της βιβλίο «Το Πέρασμα. Αϊβαλί – Μυτιλήνη, 1922» μας μεταφέρει σε εκείνη τη μαύρη περίοδο για τον ελληνισμό. Βασιζόμενη στην οικογενειακή της ιστορία αλλά και σε άλλες μαρτυρίες Μικρασιατών μας μεταφέρει πίσω στο 1922, λίγες μέρες πριν τον μεγάλο ξεριζωμό των Ελλήνων. Αφηγήτρια μας είναι η εννιάχρονη Ελένη, η οποία μας διηγείται τα γεγονότα που ακολούθησαν από την αναχώρηση του Ελληνικού Στρατού μέχρι το επώδυνο πέρασμα από το Αϊβαλί στη Μυτιλήνη και την αντιμετώπιση τους από το Ελληνικό Κράτος. Η γραφή της Λίλη Λαμπρέλλη είναι παραστατική, οι περιγραφές τις συγκλονιστικές κάνοντας έτσι τον αναγνώστη να νιώθει κομμάτι της ιστορίας του ξεριζωμού. Στη προκειμένη περίπτωση μιλάμε για ένα βιβλίο το οποίο δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες, ένα βιβλίο που πρέπει όλοι να διαβάσουμε και να «ακούσουμε» τις μαρτυρίες των ανθρώπων που βιώσαν τον ξεριζωμό και τον άδικο χαμό των αγαπημένων τους.
Το βιβλίο της Λίλη Λαμπρέλλη «Το Πέρασμα. Αϊβαλί – Μυτιλήνη, 1922» σε εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.