Φαινόταν άνδρας σωστός, δυνατός, με το μέτωπο ψηλά, οδηγητής βαλκανιονίκης. Κρατούσε την καμπαρντίνα στο ένα χέρι και μια τσάντα στο άλλο. Τον θυμόταν απ’ τις φωτογραφίες που δημοσίευσαν οι εφημερίδες όταν, τον περασμένο μήνα, περπάτησε μόνος του απ’ τον Τύμβο στην Αθήνα. Κι εκεί έδειχνε βασανισμένος, ταλαιπωρημένος. Από κοντά ήταν άλλο πράμα.
22 Μαΐου 1963
Ο βουλευτής της Αριστεράς, Γρηγόρης Λαμπράκης, μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη για να παρευρεθεί στην εκδήλωση «Επιτροπή δια την διεθνή ύφεσιν και ειρήνη», όπου είναι κεντρικός ομιλητής. Η πόλη βρίσκεται σε αναβρασμό. Η κατάσταση είναι τεταμένη. Πλήθος ακροδεξιών συγκεντρώνεται έξω από το χώρο της εκδήλωσης έχοντας ως σκοπό να προπηλακίσουν το βουλευτή και τους παρευρισκόμενους. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης καταγγέλει από το βήμα ότι υπάρχει σχέδιο για τη δολοφονία του. Το αγανακτισμένο πλήθος ξεσπά και ρίχνει πέτρες. Η αστυνομία παραμένει αμέτοχη.
Στο ενενδιάμεσο, ο βουλευτής Γεώργιος Τσαρουχάς εμφανίζεται στην εκδήλωση και δέχεται επίθεση από το οργισμένο πλήθος με αποτέλεσμα να μεταφερθεί εσπευσμένα στο νοσοκομείο. Ο Λαμπράκης δεν έχει μάθει τίποτα για τη τύχη του Τσαρουχά. Βγαίνοντας από το χώρο και καθώς διασχίζει το δρόμο ενα τρίκυκλο τον πλησιάζει απειλητικά. Κάποιος τον χτυπάει με λοστό στο κεφάλι. Ο Γρήγορη Λαμπράκης σωριάζεται αιμόφυρτος στο οδόστρωμα. Τον μεταφέρουν στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, όπου οι γιατροί διαπιστώνουν ότι είναι βαριά τραυματισμένος. Δεν υπάρχει καμία ελπίδα. Τέσσερις μέρες μετά, ο Βουλευτής της Αριστεράς Γρηγόρης Λαμπράκης αφήνει τη τελευταία του πνοή.
Κι έτσι ανάμεσα σε δύο ουρανούς, η ψυχή ακολουθούσε την αναστάσιμη πορεία. Ήξερε πολύ καλά τώρα ότι το σώμα δεν πέθανε, αφού τόσος λαός συσπειρώθηκε γύρω απ’ το φέρετρό του. Ήξερε ακόμα ότι η αθανασία είναι ο,τι επιζεί μες στη μνήμη των άλλων. Και η φωνή που δέσποζε σ’ όλη τη κηδεία ήταν «Ζει». Κανείς δεν μπορούσε να παραδεχτεί ότι υπάρχει θάνατος μέσα στην ιδέα. Ο θάνατος υπάρχει μόνο στα άτομα που ιδιωτεύουν και κατάπληκτα ανακαλύπτουν μια μέρα ότι η ιδιωτική τους ζωή παίρνει ξαφνικό τέλος. Και πανικοβάλλονται. Και θρηνούν. ΚΙ κλείνονται σε ψυχιατρικές κλινικές για να συνέλθουν. Δεν υπάρχει θάνατος όταν ένας λαός σηκώνεται για να δείξει το ανάστημα του με το μέτρο της δικιάς σου νεκρόκασας.
Η σωρός μεταφέρεται στην Αθήνα και εκτείθεται σε λαϊκό προσκήνυμα. Στη κηδεία παρευρίσκονται οι πολιτικοί αρχηγοί της χώρας. Η οικογένεια και οι φίλοι δεν μπορούν να αντέξουν το βάρος της απώλειας του. Παράλληλα στη Θεσσαλονίκη ξεκινά η ανακριτική διαδικασία. Οι αρχικοί δράστες φυλακίζονται στο Γεντί Γκουλέ. Οι δημοσιογράφοι τελούν το έργο της απρόθυμης αστυνομίας. Ολοένα και περισσότερα στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια. Ο ανακριτής καθώς εμβαθύνει στην υπόθεση διαπιστώνει οτι δεν πρόκειται για μια απλή δολοφονία αλλά για έναν πολύ καλά σχεδιασμένο φόνο όπου τα νήματα κινούσαν ισχυρά και υψηλά υφιστάμενα πρόσωπα. Το έργο του γίνεται δύσκολο μα είναι αποφασισμένος να αποδοθεί δικαιοσύνη.
Τώρα ήταν σίγουρος για ένα πράγμα: ότι η πόλη ολόκληρη ηταν μπλεγμένη στο έγκλημα. Όποια πέτρα και να σήκωνε, όποια πόρτα και να χτυπούσε, από κάτω ή από πίσω θα έβρισκε ένα νήμα, έναν ιστό που είχε κάποια σχέση με την υπόθεση. Ποτέ δεν φανταζόταν ότι τόσα πολλά πρόσωπα, άσχετα στην επιφάνεια μεταξύ τους, μπορούσαν να συγκλίνουν στο ίδιο κέντρο ότι υπήρχε κάτω απ’ αυτή την κρούστα της νομιμότητας ένας παράνομος μηχανισμός, οργανωμένος στην εντέλεια, που λειτουργούσε με τους νόμους του σκοταδιού.
Οι αποκαλύψεις των δημοσιογράφων αλλά και οι μεθοδευμένες κινήσεις του ανακριτή φέρουν όλο και περισσότερα άτομα στη φυλακή αλλά και την άμεση εμπλοκή της αστυνομίας. Η υπόθεση του Γρηγόρη Λαμπράκη σημάδεψε τον κάθε εμπλεκόμενο ξεχωριστά μα κατάφερε να εμφυσήσει αυτό ήθελε όσο βρισκόταν εν ζωή. Την ελπίδα για ενα καλύτερο κόσμο. Το μήνυμα τηε ειρήνης.
Πρέπει όπωςκαταλαβαίνετε, να δοθούμε ολόψυχα για να πετύχουμε κάτι. Η ειρήνη δεν είναι ιδέα. Είναι πρακτική. Χρειάζεται ανθρώπινα χέρια για να τη στηρίξουν. Ο κόσμος γίνεται κατοικήσιμος μόνο όταν οι άνθρωποι ζουν εν ειρήνη.
Το μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού, αν και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1966 δεν παύει ν’ αποτελεί ενα διαχρονικό έργο, ενα μυθιστόρημα – έμβλημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η αφήγηση είναι ζωντανή, σχεδόν κινηματογραφική και με έντονο ρυθμό. Βασικό θέμα του βιβλίου είναι ο θάνατος. Ο θάνατος ενός συγγενικού προσώπου (ιδιωτικός θάνατος) και η δολοφονία ενός αγωνιστή (δημόσιος θάνατος). Το επίμετρο της Γ. Μαρίνου – Μαλαματάρη βοηθά τον σύγχρονο αναγνώστη να μάθει γιασ τη περίοδο που γράφτηκε το «Ζ», το πόσο απασχόλησε η δράση και η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη τη κοινωνία αλλά και σημαντικές λεπτομέρειες για τρόπο γραφής μαζί σκέψης του συγγραφέα. Επιπλέον πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι το 2016 διακρίθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων. Δίχως αμφιβολία μιλάμε για ενα μυθιστόρημα που δε πρέπει να λείπει από καμία βιβλιοθήκη.
Το μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού «Ζ – Φανταστικό Ντοκιμαντέρ ενός Εγκλήματος» αποτελεί το 3ο κατά σειρά βιβλίο της σειράς Aldina των Εκδόσεων Gutenberg.