Με την αφορμή της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Φυματίωσης, που έχει οριστεί η 24η Μαρτίου κάθε χρόνου, η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Πελοποννήσου εξέδωσε την πιο κάτω ανακοίνωση:
“Η 24η Μαρτίου κάθε έτους έχει θεσπιστεί από τη Διεθνή Ενωση κατά της Φυματίωσης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης. Στόχος της εορτής αυτής είναι η υπενθύμιση της ανθεκτικότητας του ιού που συνεχίζει και πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο.
Ιστορική Αναδρομή
Από τα ιστορικά χρόνια, ο Ιπποκράτης, αναφέρεται στη φυματίωση χρησιμοποιώντας τον όρο «φθίσις» που σημαίνει σωματική φθορά, παρακολουθώντας την πορεία ασθενών του που νοσούσαν από φυματίωση. Στις 24 Μαρτίου 1882, ο Robert Koch ανακοινώνει στο Βερολίνο την ανακάλυψη του μικροβίου που προκαλεί τη φυματίωση και έτσι ανοίγει το δρόμο για τη διάγνωση και τη θεραπεία της νόσου. Την εποχή του Koch η αρρώστια θέριζε τους ανθρώπους στην Ευρώπη και την Αμερική, προκαλώντας 1 θάνατο ανά 7 ανθρώπους.
Σύμφωνα με την Ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας:
Η φυματίωση είναι μια μεταδοτική ασθένεια. Οπως και το κοινό κρυολόγημα, μεταδίδεται μέσω του αέρα. Μόνο οι άνθρωποι που είναι άρρωστοι με φυματίωση στους πνεύμονες τους είναι μολυσματικοί. Οταν αυτοί οι άνθρωποι βήχουν, φταρνίζονται, μιλούν ή φτύνουν, απελευθερώνουν στον αέρα τα μικρόβια της φυματίωσης, γνωστά ως βάκιλοι. Ενα άτομο για να προσβληθεί. χρειάζεται να εισπνεύσει μόνο ένα μικρό αριθμό εξ αυτών.
Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, κάθε άτομο με ενεργό νόσο της φυματίωσης θα μολύνει κατά μέσο όρο μεταξύ 10 και 15 άτομα κάθε χρόνο. Αλλά οι άνθρωποι που μολύνονται με το βάκιλο της φυματίωσης δεν νοσούν απαραίτητα. Το ανοσοποιητικό σύστημα στήνει ένα τείχος προστασίας κατά του βακίλου της φυματίωσης το οποίο, προστατευμένο από ένα παχύ και κηρώδες στρώμα, μπορεί να παραμένει ενεργό για χρόνια. Οταν το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου είναι εξασθενημένο, οι πιθανότητές του να νοσήσει είναι μεγαλύτερες.
Συνολικά, το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει αυτή τη στιγμή μολυνθεί με τον βάκιλο της φυματίωσης. Το 5 – 10% εξ αυτών (αν ταυτόχρονα δεν είναι μολυσμένοι με τον ιό HIV), θα ασθενήσουν ή θα γίνουν μεταδοτικοί κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι ο μεγαλύτερος αριθμός νέων περιστατικών φυματίωσης, το 2008, σημειώθηκε στην περιφέρεια της Νοτιοανατολικής Ασίας (35% των περιπτώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο). Ωστόσο, η πιθανότητα μόλυνσης με τον βάκιλο της φυματίωσης είναι σχεδόν διπλάσια στην υποσαχάρια Αφρική, με σχεδόν 350 περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους. Εκτιμάται ότι 1,7 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από φυματίωση το 2009. Ο μεγαλύτερος αριθμός των θανάτων ήταν στην περιοχή της Αφρικής.
Ο αριθμός των νέων περιπτώσεων που προκύπτουν κάθε χρόνο εξακολουθεί να αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο στις περιοχές της Αφρικής, της Ανατολικής Μεσογείου και της Νοτιοανατολικής Ασίας.
HIV και φυματίωση
Ο ιός HIV και η φυματίωση αποτελούν ένα θανάσιμο συνδυασμό. Ο HIV αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα. Κάποιος που είναι φορέας του ιού HIV και έχει μολυνθεί με τον βάκιλο της φυματίωσης έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να αρρωστήσει με φυματίωση. Για την ακρίβεια, η φυματίωση είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ανθρώπων που είναι οροθετικοί.
Μέχρι πριν από 50 χρόνια, δεν υπήρχαν φάρμακα για τη θεραπεία της φυματίωσης. Σήμερα, στελέχη τα οποία είναι ανθεκτικά σε συγκεκριμένα φάρμακα κατά της φυματίωσης έχουν καταγραφεί σε όλες τις χώρες. Ακόμα χειρότερα, έχουν προκύψει και στελέχη της φυματίωσης που είναι ανθεκτικά όχι μόνο σε κάποια, αλλά σε όλα τα σημαντικά φάρμακα που υπάρχουν για την καταπολέμησή της.
Η ανθεκτική στα φάρμακα φυματίωση προκαλείται από μη ολοκληρωμένη θεραπεία, από λάθος θεραπευτικά σχήματα ή επειδή η προμήθεια φαρμάκων μπορεί να είναι αναξιόπιστη. Μια ιδιαίτερα επικίνδυνη μορφή της ανθεκτικής στα φάρμακα φυματίωσης είναι η πολυανθεκτική φυματίωση (MDR-TB), η οποία ορίζεται ως η νόσος που προκαλείται από βακίλους της φυματίωσης, ανθεκτική τουλάχιστον στις ισονιαζίδη και ριφαμπικίνη, τα δύο πιο ισχυρά φάρμακα κατά της φυματίωσης.
Ενώ η πολυανθεκτική φυματίωση είναι γενικά ιάσιμη, απαιτεί εκτεταμένη χημειοθεραπεία (μέχρι δύο χρόνια θεραπείας) με δεύτερης γραμμής φάρμακα και είναι πιο δαπανηρή από ό,τι η θεραπεία με τα πρώτης γραμμής φάρμακα και παρουσιάζονται σοβαρότερες (αν και διαχειρίσιμες) παρενέργειες. Η εμφάνιση της πολυανθεκτικής φυματίωσης αποτελεί σοβαρή απειλή για τον έλεγχο της φυματίωσης και επιβεβαιώνει την επείγουσα ανάγκη να ενισχυθεί ο βασικός έλεγχος της φυματίωσης.
Μέτρα του Π.Ο.Υ.
Για την αντιμετώπιση αυτής της μάστιγας, όλα τα συστήματα υγείας παγκοσμίως τέθηκαν σε επαγρύπνηση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) εκπόνησε το πρόγραμμα DOTS (Directly Observed Therapy, Short Course – Πρόγραμμα Βραχυθεραπείας Υπό Αμεση Παρακολούθηση) που εφαρμόζεται σε 102 χώρες με διάφορες τροποποιήσεις. Οι βασικές αρχές του προγράμματος είναι πέντε:
- Κρατική μέριμνα
- Βελτιωμένος εργαστηριακός έλεγχος.
- Αμεσα επιτηρούμενη θεραπεία διάρκειας 6 έως 8 μηνών σε όλους τους ασθενείς με θετικά πτύελα.
- Δωρεάν αντιφυματικά φάρμακα.
- Υπαρξη συστήματος καταγραφής και αξιολόγησης της θεραπείας.
Για την αντιμετώπιση της πολυανθεκτικής φυματίωσης αναπτύχθηκε συμπληρωματικά το πρόγραμμα DOTS-plus για τις χώρες που ήδη εφαρμόζουν το DOTS.
Οι έξι άξονες της στρατηγικής για να σταματήσουμε την εξάπλωση της φυματίωσης είναι:
– Παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών οι οποίες πρέπει να είναι διαθέσιμες σε όλους, συμπεριλαμβανομένων των φτωχότερων και πιο ευάλωτων, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές.
– Αντιμετώπιση της πολυανθεκτικής φυματίωσης και της φυματίωσης σε άτομα με HIV.
– Ενίσχυση των συστημάτων υγείας των χωρών και ειδικότερα της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.
– Διασφάλιση από όλους όσοι προσφέρουν υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης ότι μπορούν να προσεγγίσουν τον κάθε ασθενή.
– Ενίσχυση των ατόμων με φυματίωση, και των κοινοτήτων στις οποίες ανήκουν, οι οποίες μπορούν να συντελέσουν στην μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των προγραμμάτων ελέγχου της φυματίωσης.
– Ενεργοποίηση και προώθηση της έρευνας. Ενώ με τα σημερινά εργαλεία μπορούμε να ελέγξουμε τη φυματίωση, για την εξάλειψή της θα χρειαστούμε νέες διαγνωστικές μεθόδους, φάρμακα και εμβόλια.
Στην Ελλάδα, το νόσημα δηλώνεται υποχρεωτικά με το ΔΕΛΤΙΟ ΔΗΛΩΣΗΣ ΛΟΙΜΩΔΟΥΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ. Στο δελτίο καταγράφονται όλα τα απαραίτητα δεδομένα ώστε μέσω της ανάλυσής τους να είναι δυνατή η αποτύπωση της επιδημιολογίας του νοσήματος και ο σχεδιασμός δράσεων για τον έλεγχό της, καθώς και η λήψη μέτρων δημόσιας υγείας στο άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον των κρουσμάτων. Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα υποδήλωσης του νοσήματος στη χώρα.
H δε επίπτωση της νόσου διαφέρει ανάμεσα στις Περιφέρειες.
Η Περιφέρεια Πελοποννήσου ως εκπρόσωπος της πολιτείας σε περιφερειακό επίπεδο, αναπτύσσει και ενισχύει την υγειονομική και κοινωνική δράση των υπηρεσιών υγείας.
Το Τμήμα Δημόσιας Υγείας της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Πελοποννήσου συνεργάζεται με το ΚΕΕΛΠΝΟ (ΕΟΔΥ) στην επιδημιολογική επιτήρηση και διερεύνηση των κρουσμάτων φυματίωσης, που δηλώνονται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου από όλους τους παρόχους υγείας, δημόσιους και ιδιωτικούς, με το Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Λοιμώδους Νοσήματος και παρεμβαίνει όπου απαιτείται. Επίπλέον, συμμετέχει στην ενημέρωση του πληθυσμού με στόχο την πρόληψη και προαγωγή της υγείας μέσω του Δικτύου Δράσεων Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας της Περιφέρειας Πελοποννήσου.
Για περισσότερες πληροφορίες:
– Βασίλειος Διαμαντόπουλος, Ιατρός Δημόσιας Υγείας Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Γενικός Διευθυντής Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Περιφέρειας
Πελοποννήσου
– Σωτήριος Καμαρινόπουλος, Επόπτης Δημόσιας Υγείας/Υγεινολόγος Αν. Προϊστάμενος Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας
– Νικόλαος Σωτηρόπουλος, Ψυχολόγος Αν. Προϊστάμενος Τμήματος πρόληψης και προαγωγής της υγείας της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας
– Αλεξάνδρα Θώδου, Φιλόλογος
τηλ. 271 3 610216