Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε (26/2/2016) σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών εντός της ΕΕ και την ενίσχυση του ρόλου της ΕΕ στην παγκόσμια εκστρατεία για την καταπολέμηση των εν λόγω παράνομων δραστηριοτήτων.
Το σχέδιο δράσης αντιστοιχεί σε μια φιλόδοξη στρατηγική που κινητοποιεί όλα τα μέσα διπλωματικής, εμπορικής και αναπτυξιακής συνεργασίας που διαθέτει η ΕΕ για την πάταξη αυτού που έχει εξελιχθεί σε μία από τις πλέον επικερδείς εγκληματικές δραστηριότητες σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα τελευταία έτη, σημειώθηκε δραματική αύξηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Εκτιμάται ότι περίπου 8 έως 20 δισ. ευρώ ετησίως περνούν από τα χέρια των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, των οποίων η δράση κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, ανθρώπων και όπλων. Όχι μόνον απειλεί την επιβίωση ορισμένων εμβληματικών ειδών, αλλά επίσης ευνοεί τη διαφθορά, δημιουργεί ανθρώπινα θύματα και στερεί τις φτωχότερες κοινότητες από εισόδημα ζωτικής σημασίας. Επίσης, απειλεί την ασφάλεια στην Κεντρική Αφρική, όπου ομάδες άτακτων ενόπλων και τρομοκρατικές ομάδες χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους εν μέρει μέσω της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών.
Το σχέδιο δράσης εκπονήθηκε από κοινού από μια κεντρική ομάδα, της οποίας συμπροέδρευαν η Ύπατη Εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφαλείας/Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, κα Federica Mogherini, και ο Επίτροπος για το Περιβάλλον, τις Θαλάσσιες Υποθέσεις και την Αλιεία, κ. Karmenu Vella, με τη στενή συνεργασία του Επιτρόπου για την Διεθνή Συνεργασία και Ανάπτυξη, κ. Neven Mimica, και του Επιτρόπου για την Μετανάστευση, τις Εσωτερικές Υποθέσεις και την Ιθαγένεια, κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου.
Η κα Federica Mogherini, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφαλείας, δήλωσε: «Η εμπορία άγριων ειδών και η λαθροθηρία είναι φορείς ανασφάλειας και αστάθειας σε πολλές χώρες και περιοχές. Μπορούν να παρέχουν πόρους σε ένοπλες ομάδες και να ενθαρρύνουν τη διαφθορά. Πρέπει να οικοδομήσουμε ισχυρές εταιρικές σχέσεις με τις χώρες που βρίσκονται κατά μήκος της αλυσίδας της παράνομης εμπορίας — προέλευση, προορισμός και διαμετακόμιση. Η ΕΕ είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τους εταίρους της για να σταματήσει αυτή η μορφή παράνομης εμπορίας και να υποστηριχθούν οι πληγείσες κοινότητες.»
Ο κ. Karmenu Vella, Επίτροπος για το Περιβάλλον, τις Θαλάσσιες Υποθέσεις και την Αλιεία, δήλωσε: «Η εμπορία άγριων ειδών αποτελεί μείζονα απειλή για τη βιωσιμότητα του μέλλοντός μας και πρέπει να την καταπολεμήσουμε σε πολλά μέτωπα. Με αυτόν τον ρυθμό, ένα παιδί που γεννιέται σήμερα θα δει τους τελευταίους άγριους ελέφαντες και ρινόκερους να πεθαίνουν πριν φθάσει το 25ο έτος της ηλικίας του. Το νέο σχέδιο δράσης υπογραμμίζει τη δέσμευσή μας για την εξάλειψη αυτής της εγκληματικής δραστηριότητας, με τον συνδυασμό πολιτικής βούλησης και δράσης επί τόπου.»
Η ΕΕ είναι τόπος προορισμού, προέλευσης και διαμετακόμισης για την παράνομη εμπορία ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, της οποίας αντικείμενο είναι ζώντα και νεκρά δείγματα ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας ή μέρη αυτών ή προϊόντα που παράγονται από αυτά. Πάνω από 20.000 ελέφαντες και 1.200 ρινόκεροι σκοτώθηκαν το 2014 με αποτέλεσμα, μετά από μερικά χρόνια ανάκαμψης, οι πληθυσμοί τους να μειώνονται και πάλι. Ως ο μεγαλύτερος χορηγός παγκοσμίως, η ΕΕ στηρίζει τις προσπάθειες διατήρησης των άγριων ειδών στην Αφρική με τη χορήγηση 700 εκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2014-2020.
Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει 32 μέτρα τα οποία πρόκειται να εφαρμοστούν από σήμερα και έως το 2020 από την ΕΕ και τα 28 κράτη μέλη της. Το σχέδιο δράσης επικεντρώνεται σε τρεις προτεραιότητες:
Πρόληψη της παράνομης εμπορίας και μείωση της προσφοράς και της ζήτησης παράνομων προϊόντων άγριων ειδών: για παράδειγμα, έως το τέλος του 2016, η Επιτροπή θα εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές με σκοπό να ανασταλεί η εξαγωγή από την ΕΕ παλαιών αντικειμένων από ελεφαντόδοντο.
Ενίσχυση της εφαρμογής των υφιστάμενων κανόνων και αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων αρχών επιβολής του νόμου, όπως η Ευρωπόλ.
Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ χωρών προέλευσης, προορισμού και διαμετακόμισης, καθώς και των στρατηγικών χρηματοδοτικής στήριξης εκ μέρους της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας στις χώρες προέλευσης, για την ανάπτυξη ικανοτήτων επιβολής της νομοθεσίας και για την παροχή μακροπρόθεσμων πηγών εισοδήματος στις αγροτικές κοινότητες που ζουν σε περιοχές με πλούσια άγρια χλωρίδα και πανίδα.
Στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2015, η Επιτροπή πρότεινε να ενισχύσει τον αγώνα κατά των περιβαλλοντικών εγκλημάτων και της παράνομης εμπορίας ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας. Το σχέδιο δράσης εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο δράσης για την ενίσχυση του αγώνα κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας που παρουσίασε η Επιτροπή τον Φεβρουάριο του 2016. Πρόκειται επίσης για σημαντική συμβολή στην επίτευξη του ειδικού στόχου που περιλαμβάνεται στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης (στόχος 15) και αποβλέπει στην «επείγουσα δράση για τον τερματισμό της λαθροθηρίας και της παράνομης εμπορίας προστατευόμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας, και την αντιμετώπιση τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς παράνομων προϊόντων άγριων ειδών».
Πρόκειται να υποβληθεί στα κράτη μέλη της ΕΕ προς έγκριση κατά τις προσεχείς εβδομάδες.
Ιστορικό
Η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά του εγκλήματος σε βάρος των άγριων ειδών και υποστηρίζει τη θέσπιση αυστηρών κανόνων στο πλαίσιο της σύμβασης για το διεθνές εμπόριο ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση (CITES), προωθεί την εφαρμογή της σύμβασης σε όλες τις χώρες και υποστηρίζει τις προσπάθειες ευρείας κλίμακας για τη διατήρηση των άγριων ειδών.
Το εμπόριο άγριων ειδών από, προς και εντός της ΕΕ ρυθμίζεται μέσω σειράς κανονισμών κατά της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών που εφαρμόζουν τις διατάξεις της σύμβασης CITES. Οι οδηγίες της ΕΕ για τη φύση, απαγορεύουν την πώληση και τη μεταφορά ορισμένων αυστηρώς προστατευόμενων άγριων ειδών στην ΕΕ. Η παράνομη εμπορία άγριων ειδών αντιμετωπίζεται επίσης με την οδηγία σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου, η οποία απαιτεί από τα κράτη μέλη να την θεωρούν ποινικό αδίκημα.
Το 2014, σε μια διαβούλευση σχετικά με την προσέγγιση της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών εκδηλώθηκε ισχυρή υποστήριξη για την ανάπτυξη σχεδίου δράσης της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ένα συνολικό ψήφισμα τον Ιανουάριο του 2014 για ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά του εγκλήματος που πλήττει τα άγρια είδη και της παράνομης εμπορίας τους.