Η παλιά πόλη ήταν χτισμένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης Φαραί. Το όνομά της “Καλαμάτα” πρωτοεμφανίζεται το 1142 στο τρίτο μέρος του Βίου του Οσίου Νίκωνος του “Μετανοείτε”. Το όνομά της πιθανόν προήλθε από μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία την Καλομάτα ή από τα καλάμια του Νέδοντα και συγκεκριμένα από το λαϊκό τύπο “καλάματα”. Η τελευταία εκδοχή ενισχύεται και από άλλα τοπωνύμια που έχουν πάρει το όνομά τους από το καλάμι.