Η Βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ, στο Κέμπριτζ της Μασσαχουσέττης, απέκτησε το αρχείο του ποιητή και στιχουργού Νίκου Γκάτσου, όπως ανακοίνωσε το ίδρυμα στην ιστοσελίδα του.
Ο Παναγιώτης Ροϊλός, Καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στην Έδρα Γιώργου Σεφέρη και καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ, αναφέρει: «Ο Νίκος Γκάτσος ήταν μία από τις σημαντικότερες μορφές της ευρωπαϊκής αβάν γκαρντ. Το μακροσκελές ποίημά του «Αμοργός», που δημοσιεύθηκε το 1943, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό την κατοχή των Γερμανών και των συμμάχων τους, χαρακτηρίστηκε σχεδόν αμέσως από κριτικούς και ποιητές ως εμβληματικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού… Το αρχείο του Γκάτσου θα αποτελέσει σημαντική προσθήκη στα αρχεία του Χάρβαρντ για τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό και φυσικά στη μοναδική του συλλογή για την ελληνική λογοτεχνία και τον πολιτισμό. Δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά πόσο μεγάλη είναι η εκπαιδευτική και ερευνητική αξία του αρχείου για διάφορα επιστημονικά πεδία, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής και της ευρύτερης ευρωπαϊκής πολιτισμικής ιστορίας, της συγκριτικής λογοτεχνίας, της ελληνικής λογοτεχνίας και των σπουδών μετάφρασης».
«Ο Γκάτσος ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες στιχουργούς και τραγουδοποιούς του εικοστού αιώνα και οι συνεργασίες του με τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες συνέβαλαν στην οριοθέτηση της πορείας της ελληνικής λαϊκής μουσικής, στον γάμο της λαογραφίας με την πρωτοπορία. Η ευκαιρία να εξετάσουμε όχι μόνο τις σημειώσεις και τα έγγραφα του Γκάτσου, αλλά και ηχογραφήσεις από σχεδιάσματα τραγουδιών και ημιτελών συνθέσεων […] θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα το έργο αυτού του πρωτοποριακού τραγουδοποιού» αναφέρει ο δρ. Panayotis League.
Το αρχείο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει:
- • Δεκαοκτώ γράμματα του Οδυσσέα Ελύτη (που κυμαίνονται από τρεις έως 25 σελίδες)
- • Καρτ ποστάλ 50 ετών από την καλή του φίλη και δημοφιλή ερμηνεύτρια Νάνα Μούσχουρη.
- • Το σενάριο της ταινίας του Ελία Καζάν «America America», με σημειώσεις του σκηνοθέτη.
- • Σχολιασμένα δακτυλόγραφα των Γιώργου Σεφέρη, Archibald MacLeish, Desmond O’Grady και Charles Haldeman.
Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα βιβλία του Νίκου Γκάτσου «Αμοργός» και «Όλα τα τραγούδια».
Να σας υπενθυμίσουμε ότι πριν από λίγους μήνες, κυκλοφόρησε η νέα αναθεωρημένη και οριστική έκδοση του τόμου «Νίκος Γκάτσος, Όλα τα τραγούδια», σε επιμέλεια Αγαθής Δημητρούκα, εμπλουτισμένη με περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες, με φωτογραφίες και άλλα ντοκουμέντα, που προσδίδουν στο βιβλίο έναν χαρακτήρα πιο «προσωποπαγή».
Αναλυτικά η είδηση: https://future.library.harvard.edu/about/news/2018-06-11/nikos-gatsos-archive-harvard-library-sheds-light-greek-cultural-history
Νίκος Γκάτσος
Αμοργός
Ο ποιητής: Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε το 1911 (ή το 1914) στην Ασέα Αρκαδίας. Όταν ήρθε στην Αθήνα για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή, ήξερε, αρκετά καλά, αγγλικά και γαλλικά. Ήξερε, επίσης αρκετά καλά, τον Παλαμά, τον Σολωμό και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και τις νεωτεριστικές τάσεις στην ποίηση της Ευρώπης. Έτσι, άρχισε να μπαίνει στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής και να δημιουργεί –συγχρόνως- τα δικά του μυθικά στέκια.
Τα πρώτα του ποιήματα -μικρής έκτασης και κλασικού ύφους- τα δημοσίευσε στη «Νέα Εστία» το 1931 και στον «Ρυθμό» το 1933. Στη συνέχεια, συνεργάστηκε κυρίως με τα «Νέα Γράμματα», τα «Καλλιτεχνικά Νέα» και τα «Φιλολογικά Χρονικά», δημοσιεύοντας κριτικά άρθρα και σημειώματα. Την υποδειγματική ποιητική του σύνθεση Αμοργός την εξέδωσε από τον «Αετό» το 1943.
Τελειώνοντας ο πόλεμος, συνεργάστηκε με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» ως μεταφραστής και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ως σκηνοθέτης, για λόγους καθαρά βιοποριστικούς. Για τους ίδιους λόγους ξεκίνησε να γράφει στίχους πάνω στις μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι, προσδιορίζοντας, έτσι, και καθορίζοντας το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Αργότερα συνεργάστηκε και με τον Θεοδωράκη και με τον Ξαρχάκο, αλλά και με άλλους αξιόλογους συνθέτες.
Η ικανότητά του να χειρίζεται τον λόγο με ακρίβεια έκανε το Θέατρο Τέχνης, το Εθνικό Θέατρο και το Λαϊκό Θέατρο να του εμπιστευτούν τις μεταφράσεις πολλών θεατρικών έργων – μεταφράσεις που παραμένουν «κλασικές», με πρώτη, βέβαια, εκείνη του «Ματωμένου Γάμου». Επέστρεψε στην Ασέα, πλήρης ημερών και γνώσεων, στις 12 Μαΐου 1992.
Το έργο: «Η Αμοργός είναι διαποτισμένη από μια φυσικότητα που την κάνει να ηχεί τόσο όμορφα όσο και την εποχή που εκδόθηκε, πράγμα που για πολύ λίγα ποιήματα μπορούμε να πούμε. Όσες παρατηρήσεις κι αν κάνουμε λοιπόν για την Αμοργό είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να εντοπίσουμε το μυστικό της. Ίσως -μια υπόθεση κάνω- το αληθινά εκπληκτικό μ’ αυτό το ποίημα να είναι, απλώς και μόνον, αυτή η φυσικότητά του, η ισορροπία του νοήματος πάνω στη γλώσσα, ερήμην και των δύο. Δεν μπορούμε και πάλι να θίξουμε τον πυρήνα αυτής της φυσικότητας, η οποία εν τέλει είναι θείο δώρο, μπορούμε ωστόσο να παρατηρήσουμε τα εξωτερικά γνωρίσματα της «αισθητικής» της, κι ένα από αυτά είναι σίγουρα η εντύπωση ότι οι λέξεις συνδέονται μ’ ένα φύσημα του ανέμου, είναι σαν να λέμε ότι ανάμεσα στις λάμψεις και τις σκιές του νοήματος, καθώς αυτά εναλλάσσονται, δεν υπάρχει κανένας κραδασμός, δεν διακρίνει κανείς ανάμεσα στις φράσεις τις «ραφές», ο πιο μουσικός ρυθμός, αυτός που τον ακούμε συνήθως να καταλήγει στη φανφάρα, ελέγχει το πηδάλιο μιας φωνής καθαρής και λείας, σχεδόν ακύμαντης. Αυτό το επίτευγμα δεν είχε ίσως σημειωθεί ξανά στα ελληνικά γράμματα απ’ την εποχή του Σολωμού».
(Από την ομιλία του Ευγένιου Αρανίτση στη βραδιά Νίκου Γκάτσου, που έγινε στις 19 Οκτωβρίου 1992, στο βιβλιοπωλείο «Οδός Πανός»).
Η Αμοργός κυκλοφορεί σε επανέκδοση από τις Εκδόσεις Πατάκη.