Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό φαινόμενο. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων εμφανίζεται ως συνέπεια της κατάθλιψης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ένας άνθρωπος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει πάσχει σίγουρα από κατάθλιψη.
Τα Ηνωμένα Έθνη στη σχετική με το θέμα έκθεση αναφέρουν ότι η αυτοκτονία είναι «μία τραγωδία που μπορεί να αποφευχθεί και που δεν συγκεντρώνει την απαραίτητη προσοχή, εξαιτίας των προκαταλήψεων και του στιγματισμού». Αναφέρεται επίσης ότι η αυτοκτονία εμφανίζεται «στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς του πλανήτη και ειδικά σε κοινωνικές ομάδες που υποφέρουν ήδη από την περιθωριοποίηση και τις διακρίσεις»
Λόγω της συνεχούς ανόδου του φαινομένου, τo 2003 τρεις μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), η Διεθνής Συνεργασία για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (IASP) και η Παγκόσμια Ομοσπονδία για την Ψυχική Υγεία, συναποφάσισαν τη δημιουργία μιας ημέρας που θα βοηθούσε την ευαισθητοποίηση των λαών ως προς τραγική πράξη της αυτοκτονίας, με στόχο την αφύπνιση. ενημέρωση και την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και προληπτικής δράσης.
Κάθε χρόνο, τη μέρα αυτή, στο πλαίσιο του εορτασμού, καθόριζαν ως ενημερωτικό στόχο και μία ιδιαίτερη πτυχή του ζητήματος, όπως ‘Ένας κόσμος ενωμένος – 2014», δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι η ενοποίηση είναι σημαντική σε πολλά επίπεδα, αν θέλουμε να καταπολεμήσουμε την αυτοκτονία, είτε «Προσεγγίζοντας και σώζοντας ζωές – 2015», που λειτούργησε ως μια πρόσκληση για δράση σε ιδιώτες και οργανώσεις, για την πρόληψη των αυτοκτονιών αφού η πράξη αποδεικνύει τη φροντίδα και το ενδιαφέρον για κάποιον, που μπορεί να είναι ευάλωτος στην αυτοκτονία.
Οι 194 χώρες μέλη του ΠΟΥ έχουν δεσμευτεί να μειώσουν το ποσοστό των αυτοκτονιών κατά 10% μέχρι το 2020. Ωστόσο, μόνο 28 χώρες μέχρι στιγμής έχουν υιοθετήσει κάποιο κυβερνητικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει σε προηγούμενη έκθεση του ΠΟΥ, που προειδοποιούσε ότι η αναφορά από τα μέσα ενημέρωσης λεπτομερειών σχετικά με τις αυτοκτονίες, αυξάνει τον κίνδυνο λόγω μιμητισμού.
Το θέμα της αυτοκτονίας είχε απασχολήσει και τους αρχαίους Έλληνες που το αντιμετώπιζαν Ανάλογα με την φιλοσοφική προσέγγιση και κάτω από την θρησκευτική σημειολογία που ευαγγελιζόταν. Γι’ αυτό κυριαρχούσε ο νόμος σύμφωνα με τον όποιο οι αυτόχειρες δεν τύχαιναν της ίδιας ταφής όπως οι άλλοι, των όποιων η ζωή τελείωνε φυσιολογικά. Τους έθαβαν εκτός του κοινού νεκροταφείου και μάλιστα χωρίς το χέρι τους, το όποιο κράτησε το φονικό όργανο και επέφερε τα βίαια και θανάσιμα κτυπήματα και τελικά το θάνατό τους, που το έθαβαν χωριστά από το άλλο σώμα. Και ακόμη, ο αυτόχειρας εθεωρείτο και ανάξιος να έχει σήμα (= ταφόπλακα) που να αναγράφει το όνομά του, ώστε κανένας να μη γνωρίζει ποιος βρίσκεται στο συγκεκριμένο τάφο. Και αυτό γιατί οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν μεγάλο παράπτωμα την αυτοκτονία και για λόγους θρησκευτικούς και για λόγους πολιτικούς (Πυθαγόρειοι, Πλάτων, Αριστοτέλης κ. α.).
Οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι, θέτοντας το θέμα της ψυχής στο επίκεντρο, ανέφεραν ότι οι θεοί την εμφύσησαν στο σώμα μας το οποίο αποτελεί και τη φυλακή της. Το να λύει ο άνθρωπος τον εαυτό του από αυτά τα δεσμά και να δραπετεύει είναι ενάντια στη θέληση του Θείου.
Ότι το σώμα είναι δεσμωτήριο της ψυχής, στο οποίο ο άνθρωπος εκτίει τιμωρίες λόγω των παραπτωμάτων της στην προηγούμενη ζωή, υποστηρίζει και ο Πλάτων. «μη θεμιτόν είναι εαυτόν βιάζεσθαι…» (δεν είναι σωστό να ασκούμε βία πάνω στο σώμα μας). Φαίδ. 62Β. Η ψυχή ως αθάνατη, δεν μπορεί να αποφύγει τα δεινά της ζωής και η αυτοκτονία δεν δίνει περιθώρια χρόνου να βελτιωθεί ηθικά και να καθαρθεί από τις αμαρτίες. «αποφυγή κακών ουδέ σωτηρία πλην του «ως βελτίστην και φρονιμωτάτην γενέσθαι» (Φαίδ. 107C).
Επίσης και ο Αριστοτέλης, αποφαίνεται «Φαύλοι γαρ βροτών ου πονείν δυνάμενοι θανείν αιρούσιν» (οι πιο ανόητοι από τους ανθρώπους μη μπορώντας να αντισταθούν στις δυσκολίες προτιμάνε να αυτοκτονήσουν).
Αλλά και ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης δέχονται την αυτοκτονία ως λύση σε περιπτώσεις έμμονης ανίατης ασθένειας και στην χωρίς αξίες ντροπιασμένη ζωή.
Το θέμα των αυτοκτονιών εμφανίζεται αρκετά στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Οι περισσότερες πληροφορίες εντοπίζονται στη μυθολογία, όπου όμως η αυτοκτονία αν και ως προς τα κίνητρα και την ψυχική κατάσταση των ηρώων μπορεί να ομοιάζει με ανάλογα περιστατικά της αληθινής ζωής, στην πραγματικότητα συνδέεται με τις αρχές της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Πιο κοντά στο πρόβλημα των αυτοκτονιών στον καθημερινό βίο της αρχαιότητας βρίσκονται οι απόψεις των αρχαίων Ελλήνων ιατρών. Οι ιατροί δεν ενέκριναν την αυτοκτονία και την αντιμετώπιζαν ως ψυχωσική συμπεριφορά κατά την εξέλιξη των δύο ψυχικών νόσων, της μελαγχολίας και της μανίας, θεωρώντας όμως ότι περισσότερο αφορά στη μελαγχολία. Αναγνώριζαν ότι κινδυνεύουν να αυτοκτονήσουν περισσότερο οι γυναίκες, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι. Ως μέσο θεραπείας χρησιμοποιούσαν τα φάρμακα της εποχής τους, όπως έκαναν και στις ψυχικές νόσους γενικότερα, με στόχο να προκαλέσουν ηρεμία και καταστολή στον άρρωστο.
Οι μέθοδοι της αυτοκτονίας ήταν ανάλογοι των δυνατοτήτων της εποχής, που όμως έμοιαζαν με τις σύγχρονες. Δηλαδή, η λήψη δηλητηρίου είχε μεγάλη διάδοση, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, όπως εξίσου διαδεδομένος ήταν και στα δύο φύλα ο απαγχονισμός.
Την αυτοκτονία την καταδικάζουν όλες οι θρησκείες ως έγκλημα βαρύτατο. Η χριστιανική διδασκαλία θεωρεί την αυτοκτονία ως ένα από τα μεγαλύτερα αμαρτήματα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία στηριζόμενη στην ‘Αγία Γραφή και στην Ιερά Παράδοση θεωρεί την αυτοκτονία ως έγκλημα εναντίον της ιερότητας της ανθρώπινης ζωής και ως κλονισμό και απώλεια της πίστεως και της ελπίδας του αυτόχειρα προς τον Θεό.
Στην σύγχρονη εποχή και σύμφωνα με επεξεργασμένα στοιχεία, που δόθηκαν στη δημοσιότητα, το 2014 από τον ΠΟΥ, προκύπτουν τα ακόλουθα:
- Κάθε μέρα περίπου 3.000 άνθρωποι κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και αυτοί που τελικά πετυχαίνουν το σκοπό τους έχουν κάνει προηγουμένως μέχρι και 20 ή και περισσότερες απόπειρες.
- Ο αριθμός των αυτοκτονιών ξεπερνά το άθροισμα των ανθρωποκτονιών και των θυμάτων πολέμου
- Η αυτοκτονία είναι 1 από τις 3 κύριες αιτίες θανάτου μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15-44 ετών, η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στην ηλικιακή ομάδα 15-29 ετών, η 5η αιτία θανάτου στις ηλικίες 30 – 49 έτη, για το 2012 παγκοσμίως.
- Σε παγκόσμιο επίπεδο τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε ανθρώπους άνω των 70 ετών, αλλά σε ορισμένες χώρες τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτοκτονιών αφορούν σε νέους ανθρώπους.
- Οι άντρες που επιλέγουν να θέσουν τέρμα στη ζωή τους είναι περισσότεροι από τις γυναίκες, ενώ στις πιο πλούσιες χώρες αυτοκτονούν 3 φορές περισσότεροι άντρες απ’ ότι γυναίκες, με τους άντρες ηλικίας περίπου 50 ετών να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι.
- Σύμφωνα με την έκθεση Ηνωμένων Εθνών, η οποία είναι αποτέλεσμα δεκαετούς έρευνας με στοιχεία μέχρι το 2012, οι απόπειρες είναι 20 φορές περισσότερες από τις αυτοκτονίες.
- Το 2004 η αυτοκτονία άγγιξε το 1,3% του συνόλου των θανάτων, παγκοσμίως
- Έως το 2009, από τις 34 χώρες μέλη του ΟΟΣΑ, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτοκτονιών το είχε η Βόρεια Κορέα με 19 θανάτους/100.000 πληθυσμού και το μικρότερο η Ελλάδα (δεκαπλάσια διαφορά).Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα για το ίδιο έτος ήταν τα 80,3 έτη.
- Το 2012, οι αυτοκτονίες αντιπροσώπευαν το 1,4% του συνόλου των θανάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, καθιστώντας την 15η κύρια αιτία θανάτου.
- Το 75% των περιστατικών αφορά πολίτες χωρών με χαμηλό ή μεσαίο εισόδημα, αναφέρει ο ΠΟΥ, κάνοντας έκκληση για ανάληψη δράσεων, για τη μείωση της πρόσβασης του κοινού σε μέσα που οδηγούν στην αυτοκτονία.
Ιδιαίτερα στο Ελληνικό χώρο κάθε ημέρα δύο άνθρωποι στην Ελλάδα κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και τουλάχιστον ένας αυτοκτονεί.
Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το 2014, έλεγαν ότι είχαμε επίσημα 562 θανάτους από αυτοκτονία έναντι 508 το 2012 και 477 το 2011. Το 2006 σημειώθηκαν 394 θάνατοι από αυτοκτονίες. Οι 326 ήταν άνδρες και οι 68 γυναίκες. Το 2007 είχαμε 328 θανάτους. Παρατηρούμε ότι από το 2007 που ήταν και το τελευταίο έτος ανάπτυξης στην χώρα και αρχή της ύφεσης, ο αριθμός αυτοκτονιών τείνει να διπλασιαστεί (αν δεν έχει ήδη γίνει). Πάντως πρέπει να αναφερθεί πως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό αυτοκτονιών, καθώς κάποιες τέτοιες τραγικές πράξεις συγκαλύπτονται για λόγους αποφυγής του «στιγματισμού» (π.χ. πτώση από ύψος, δηλητηρίαση, χρήση χαπιών, κ.λπ.).
Το χρονικό διάστημα 2008-2009, με την έναρξη της οικονομικής κρίσης, σημειώθηκε ανοδική τάση της τάξης του 19,2%, που ήταν και η μεγαλύτερη στην Ευρώπη.
Τα έτη 2009 – 2011, όπου η κρίση γινόταν όλο και πιο εμφανής, οι αυτοκτονίες έφτασαν τις 1727, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις στα ποσοστά στην Αττική, τη Θεσσαλονίκη και τη Θεσσαλία, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Το 2012, τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων λόγω αυτοκτονίας καταγράφηκαν στην Κύπρο (3,8 θάνατοι ανά 100.000) και στην Ελλάδα (4,4 θάνατοι ανά 100.000) ανά έτος.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στο γυναικείο πληθυσμό στην Ελλάδα, για τις έφηβες και τις νεαρές γυναίκες η αυτοκτονία είναι η 6η αιτία θανάτου, όταν στην Ευρώπη είναι η 2η. Επίσης στις γυναίκες 25-35 ετών, στην Ελλάδα η αυτοκτονία είναι η 6η αιτία θανάτου, ενώ σε ΗΠΑ και Ευρώπη είναι η 1η αιτία θανάτου. Στις ηλικίες άνω των 60, 65 οι αυτοκτονίες αυξάνονται.
Οι αιτίες του φαινομένου όπως προανέφερα είναι σύνθετες και πολυπαραγοντικές. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο κυριότερος παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας είναι η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής. Το 90-95% των ανθρώπων που αυτοκτονούν ή αποπειρώνται ν’ αυτοκτονήσουν έχουν κάποια ψυχική διαταραχή. Σε ποσοστό περίπου 80% πάσχουν από κατάθλιψη ή άλλη διαταραχή του συναισθήματος.
Ψυχικές διαταραχές που σχετίζονται με την αυτοκτονία είναι η σχιζοφρένεια, η χρήση ουσιών, ο αλκοολισμός, οι διαταραχές προσωπικότητας (ιδίως η αντικοινωνική και η μεθοριακή), η διαταραχή πανικού κα.
Ωστόσο, η αυτοκτονία δεν είναι απαραίτητα η εκδήλωση μιας ψυχικής διαταραχής, ούτε όλοι οι ασθενείς με ψυχικές διαταραχές γίνονται αυτοκαταστροφικοί.
Οι ψυχικές διαταραχές (κυρίως η κατάθλιψη και η χρήση/κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών) είναι αρκετά επιβαρυντικός παράγοντας αυτοκτονίας στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, ενώ στις Ασιατικές χώρες, η παρορμητική συμπεριφορά παίζει κυρίαρχο ρόλο.
Ο αριθμός των αυτοκτονιών είναι μεγαλύτερος στους ηλικιωμένους άνδρες, ενώ στους πιο νέους ανθρώπους παρουσιάζει αυξητική τάση, με αποτέλεσμα σήμερα να θεωρούνται η ομάδα με τον υψηλότερο κίνδυνο στο 1/3 των αναπτυσσόμενων και των αναπτυγμένων χωρών.
Στα αίτια μιας αυτοκτονικής πράξης μπορεί να εμπλέκονται (όπως προανέφερα) ψυχολογικοί, κοινωνικοί, βιολογικοί, πολιτιστικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Η σχέση, η επαφή και η εγγύτητα των ατόμων, είναι ζωτικής σημασίας για τα άτομα που είναι ευάλωτα στην αυτοκτονία. Μελέτες έχουν δείξει ότι η κοινωνική απομόνωση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο της αυτοκτονίας, ενώ αντίστροφα, οι ισχυρές ανθρώπινες σχέσεις λειτουργούν προστατευτικά και κατά της αυτοκτονικής πρόθεσης και πράξης.
ΣΗΜΑΔΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΔΩΣΕΙΣ ΣΗΜΑΣΙΑ
- Κλείνεται συνεχώς στον εαυτό του ή απομονώνεται
- Υπάρχει δυσκολία στις σχέσεις με το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον
- Χαμηλή επαγγελματική ή σχολική επίδοση σε σύγκριση με το παρελθόν
- Συναισθήματα όπως ενοχή, αναξιότητα, απελπισία, απαισιοδοξία και θλίψη
- Δεν έχει ενδιαφέρον για δραστηριότητες, που προηγουμένως είχε
- Έχει αλλαγές στην διατροφή του (απώλεια/αύξηση βάρους)
- Αυτοκτονική συμπεριφορά, απόπειρες ή δηλώσεις ότι θα αυτοκτονήσει
- Έχει σχέδιο για το πώς θα αυτοκτονήσει, συντάσσει τη διαθήκη του ή έχει αποχαιρετίσει τα αγαπημένα του πρόσωπα
- Επικίνδυνη συμπεριφορά, όπως αυτοτραυματισμοί και κοψίματα
- Λεκτική επικοινωνία π.χ. «θα φύγω για ταξίδι μακρινό»
Επίσης και οι ειδικοί πρέπει πάντα να διερευνούν αν υπάρχει σχέδιο για αυτοκτονία ή κατάθλιψη σε περίπτωση αυτοκτονικού ιδεασμού, ενώ εάν υπάρχουν έμμονες σκέψεις αυτοκτονίας, πρέπει να δίδεται ψυχιατρική βοήθεια, με αγωγή και παρακολούθηση. Κυρίαρχα συμπτώματα της αυτοκτονικότητας είναι η ανηδονία, η απελπισία, ο επίμονος αυτοκτονικός ιδεασμός.
Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνουμε στο προφίλ μοναχικής γυναίκας, που ζει σε αγροτική περιοχή, είναι πάνω από 65 χρονών, πάσχει από κατάθλιψη, έχει οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας, δυσκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, και έχει στη διάθεση της ζιζανιοκτόνα και καραμπίνα.
Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αυτοκτονικότητας παίζουν η φτώχεια, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η έλλειψη υποστήριξης, ενώ το νόημα της ζωής είναι καθοριστικό.
Στους παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα για αυτοκτονία περιλαμβάνονται η κατάχρηση φαρμάκων, οι ψυχολογικές καταστάσεις, οι πολιτιστικές, οικογενειακές και κοινωνικές καταστάσεις, και η γενετική προδιάθεση.
Η γενετική προδιάθεση φαίνεται να αντιπροσωπεύει ποσοστό 38% με 55% των αυτοκτονικών συμπεριφορών. Οι βετεράνοι πολέμου διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να τελέσουν αυτοκτονία, κι αυτό οφείλεται εν μέρει στα υψηλότερα ποσοστά ψυχικών ασθενειών και προβλημάτων σωματικής υγείας που συνδέονται με τον πόλεμο.
Η χρήση παράνομων ουσιών συχνά συνυπάρχει. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι οι προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας, η άμεση διαθεσιμότητα ενός μέσου με το οποίο θα διαπραχθεί η πράξη, το οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας, ή η παρουσία της τραυματικής εγκεφαλικής βλάβης.
Το ιστορικό των προηγούμενων αποπειρών αυτοκτονίας είναι ο καλύτερος μηχανισμός πρόβλεψης μιας ενδεχόμενης αυτοκτονίας. Περίπου το 25–40% των ατόμων που έχουν τελέσει αυτοκτονία, είχαν επαφή με υπηρεσίες ψυχικής υγείας στη διάρκεια του προηγούμενου έτους.
Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο και δεν είναι εύκολο να αποδοθεί σε μία μόνο αιτία. Φαίνεται ότι αυτό που παίζει ρόλο δεν είναι μόνο το ίδιο το πρόβλημα, αλλά και η ικανότητα του καθενός από εμάς να το αντιμετωπίσει. Αυτή η ικανότητα να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα δηλαδή ο βαθμος «ευαλωτότητά» μας απέναντι σε αυτά και η τάση να γίνουμε αυτοκαταστροφικοί διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο βαθμός διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες που έχουν να κάνουν με την ψυχική μας κατάσταση, την προσωπικότητά μας, τις εμπειρίες που είχαμε στη ζωή μας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, την κοινωνία που ζούμε αλλά και με βιολογικούς παράγοντες, δηλαδή με τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Όταν ένας άνθρωπος σκέφτεται ν’ αυτοκτονήσει συνήθως συντρέχουν αρκετοί από αυτούς τους παράγοντες.
Παγκοσμίως, οι άντρες αυτοκτονούν συχνότερα από τις γυναίκες (3-4 φορές περισσότερο) και κυρίως η λευκή φυλή, ωστόσο οι γυναίκες πραγματοποιούν περισσότερες απόπειρες. Υπάρχουν αρκετές πιθανές εξηγήσεις γι’ αυτή την αντίφαση. Μια από αυτές είναι ότι οι άντρες χρησιμοποιούν πιο βίαιες μεθόδους, όπως είναι ο απαγχονισμός, τα πυροβόλα όπλα κλπ. Αντίθετα οι γυναίκες χρησιμοποιούν συνήθως μεθόδους με μικρότερη θανατηφόρο δυνατότητα.
Στην εφηβεία η αυτοκτονία είναι συχνά μια παρορμητική πράξη. Πολλές φορές οι απόπειρες των εφήβων είναι μια κραυγή για βοήθεια και μια προσπάθεια να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του περιβάλλοντός τους. O γάμος και τα παιδιά μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Αντίθετα, η μοναχική διαβίωση και η κοινωνική απομόνωση αυξάνουν τον κίνδυνο.
Η εργασία ασκεί προστατευτική επίδραση, ενώ η ανεργία αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας.
Σημαντικούς παράγοντες κινδύνου αποτελούν οι μεγάλες απώλειες, η ντροπή και φόβος για ενδεχόμενη απόδειξη ενοχής και δημόσιο διασυρμό και η σοβαρή σωματική νόσος ή αναπηρία.
Η ΚΡΙΣΗ ΕΠΙΔΕΙΝΩΝΕΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Οι οικονομικές κρίσεις διεθνώς και διαχρονικά επιφέρουν αύξηση στους βίαιους θανάτους, τις ανθρωποκτονίες, τα τροχαία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα εξαιτίας του στρες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του κραχ του 1929 στην Αμερική, με τις μαζικές αυτοκτονίες χρηματιστών και την αύξηση όλων των ως άνω δεικτών. Επίσης την περίοδο 1990-1995, που ακολουθεί την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, στη Ρωσία αυξήθηκε το ποσοστό των αυτοκτονιών κυρίως στους άνδρες, ενώ η αυτοκτονικότητα στις γυναίκες κινήθηκε σε σταθερά επίπεδα. Η αυτοκτονικότητα τη συγκεκριμένη περίοδο, αυξήθηκε ιδιαίτερα στις χώρες της Βαλτικής και ακολούθως σε περιοχές με Σλαβόφωνους πληθυσμούς. Εν αντίθεση ή κοινωνική διάρθρωση των λαών του Καυκάσου, όπου κυριαρχούν οι ισλαμιστές, οι οποίοι δεν κάνουν χρήση αλκοόλ και έχουν πολυπληθείς οικογένειες λειτουργεί ως δίχτυ προστασίας.
Αύξηση παρουσίασαν οι αυτοκτονίες και στους ασιατικούς πληθυσμούς όπου ξέσπασε η οικονομική κρίση το 1997. Στην Ταϋλάνδη (κρίση λόγω υπερβολικού δανεισμού) παρατηρήθηκε αύξηση των αυτοκτονιών, στην Ιαπωνία, που είναι μια ισχυρή οικονομία, πριν το 1997 είχαμε 22.000 αυτοκτονίες το μήνα, ενώ μετά το 1997 είχαμε 33.000 το μήνα (κυρίως στους άνδρες) ενώ το ίδιο συνέβη και στη Νότια Κορέα και στην Ταιβάν. Επίσης σημειώθηκαν πολλές αυτοκτονίες ηλικιωμένων, οι οποίοι έθεσαν τέλος στη ζωή τους, από την ανάγκη τους να μην γίνονται βάρος στα παιδιά τους.
Η χαμηλή κοινωνικο-οικονομική στάθμη του ατόμου, όπως αυτή προσδιορίζεται από το χαμηλό εισόδημα, τη χαμηλή εκπαίδευση, την εργασία χαμηλών δεξιοτήτων και τον κοινωνικό αποκλεισμό, έδειξε να συνδέονται με κακή σωματική υγεία, κακή ψυχολογική και συναισθηματική υγεία και αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Οι περισσότερες μελέτες αναφέρουν αύξηση θνησιμότητας κατά τις περιόδους οικονομικών κρίσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, από τα τέλη του 2010 και μετά, μεγάλος αριθμός θανάτων οφείλεται σε βίαιες ενέργειας. Παράλληλα έχουμε αύξηση των απροσδόκητων θανάτων, οι οποίοι όμως δεν ταξινομούνται. Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, το 50-70% αυτών των θανάτων είναι συγκεκαλυμμένες αυτοκτονίες.
Επίσης, κατά τη διάρκεια των ετών 2001-2013, οι αυτοκτονίες αυξάνονται στην Ελλάδα στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
Την περίοδο 2008-2013 η αυτοκτονικότητα παρουσιάζει σημαντική αύξηση της τάξης του 43,3%, κυρίως στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες δεν σημειώνεται σημαντική μεταβολή. Το στατιστικά σημαντικό στοιχείο είναι πως η αυτοκτονικότητα αυξάνεται στους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας (25-34 ετών) και στους άνεργους ή σε αυτούς που έχουν την ανασφάλεια της ανεργίας (45-64%), δηλαδή στις οικονομικά ενεργές ηλικίες.
Κοινός παρανομαστής στις αυτοκτονίες σε περίοδο κρίσης, είναι το στρες που προκαλεί η ανεργία και η οικονομική ανασφάλεια. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως δεν είναι σωστό να προβάλλονται από τα ΜΜΕ οι αυτοκτονίες, εξ αιτίας του μιμητικού φαινομένου, καθώς έχει διαπιστωθεί πως όταν προβάλλεται μια πράξη αυτοκτονίας, ακολουθούν πολλές ενώ στην Αυστρία, οι αυτοκτονίες μειώθηκαν δραστικά, όταν έπαψαν να προβάλλονται από τα ΜΜΕ.
Όλες σχεδόν οι έρευνες δείχνουν τον αντίκτυπο των οικονομικών υφέσεων στην ψυχική υγεία. Ακόμα και όταν οι συνολικοί δείκτες υγείας, όπως η συνολική θνησιμότητα και το προσδόκιμο επιβίωσης, δεν επηρεάζονται, τα ποσοστά ειδικών αιτίων θνησιμότητας δείχνουν να επηρεάζονται από τη σοβαρότητα της κρίσης. Για παράδειγμα, η αύξηση των αυτοκτονιών, ανθρωποκτονιών, κατάχρησης αλκοόλ, ψυχιατρικών διαταραχών, ηπατικών κιρρώσεων και ελκών του πεπτικού, αυξάνονται σε συνθήκες απότομης αύξησης της ανεργίας. Για τις χώρες υψηλού εισοδήματος, η θνησιμότητα και το προσδόκιμο επιβίωσης δείχνουν απίθανο να επηρεαστούν από την οικονομική κρίση. Ενίοτε μάλιστα αναφέρονται και θετικές επιδράσεις, αφού η μείωση της υπερκατανάλωσης έχει θετικά αποτελέσματα.
ΠΑΝΤΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΡΟΠΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Παρ’ ότι από τη γέννηση της ψυχιατρικής έως σήμερα, το πρόβλημα της αυτοκτονικής και βίαιης συμπεριφοράς συνοδεύει την ψυχιατρική καθημερινότητα, είτε ως άλυτο και περίπλοκο ζήτημα, είτε ως σύμπτωμα υποκείμενης νόσου, είτε ως αυτόνομη οντότητα, σήμερα έχουμε αρκετά εργαλεία που μπορούμε έγκαιρα να παρέμβουμε.
Είναι γνωστό ότι η ικανότητα των ανθρώπων να αντέχει τις πιέσεις κάθε είδους, τις ενοχές και τις ματαιώσεις, ποικίλλει και η αντοχή αυτή είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, εξωτερικών και ενδοψυχικών. Η σύγχρονη Ψυχιατρική επιχειρεί να διαμορφώσει έναν ασφαλή χώρο για τους χιλιάδες ψυχικά πάσχοντες ασθενείς, οι οποίοι εκτός από τη νόσο, ταλαιπωρούνται από πολλές και ποικίλες καταστάσεις, οι οποίες προωθούν την Αυτοκτονικότητα και τη Βία.
Η αυτοκτονία προϋποθέτει κυρίως την απόφαση του ίδιου του ατόμου, η οποία τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα παρορμητικότητας, οξείας κρίσης ή ενός τραυματικού γεγονότος. Παράλληλα, άνθρωποι που επιχειρούν να αυτοκτονήσουν, είναι άτομα που δεν έχουν κοινωνικό πλαίσιο υποστήριξης από οικογένεια και φίλους και βιώνουν ένα αίσθημα κενού. Αποτελεί μια προσωπική επιλογή του ατόμου για τη συνέχιση της ύπαρξής του: καλείται να κρίνει εάν οι συνθήκες, εξωτερικές ή εσωτερικές, της ζωής του αξίζουν τη συνέχισή της.
Στην Ελλάδα του σήμερα, η σοβαρότατη οικονομική κρίση των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει μεγάλες μάζες πληθυσμού σε πολλαπλά αδιέξοδα και τους επαγγελματίες της Ψυχικής Υγείας στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, οι οποίες συχνά τους υπερβαίνουν. Αυτό ισχύει πολλαπλάσια για τους μη ειδικούς γιατρούς, όπως είναι οι γενικοί γιατροί και οι αγροτικοί γιατροί, οι οποίοι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τα αδιέξοδα που προκαλεί η αυτοκτονικότητα.
Εκτός από τον κοινωνικό και οικογενειακό ιστό που προστατεύει και υποστηρίζει τους πάσχοντες πάντα υπάρχει η ανοιχτή και φιλόξενη αγκαλιά του Ψυχιατρικού Τομέα του νοσοκομείου μας που έχει μακρά παράδοση στην υποστήριξη και σταθεροποίηση της ψυχικής ασθένειας συμβάλλοντας στην πρόληψη της αυτοκτονιών. Με το συμβουλευτικό κέντρο, τα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου και την ψυχιατρική κλινική παρέχεται πλήρης, υψηλής ποιότητας και δωρεών ιατρική παροχή υπηρεσιών.
Στον Ψυχιατρικό τομέα του ΠΑΝΑΡΚΑΔΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΤΡΙΠΟΛΗΣ έχουν επισκεφτεί τα εξωτερικά Ιατρεία το 2016 580 ασθενείς και το α εξάμηνο του 2017 323, στο συμβουλευτικό κέντρο 5.000 περίπου. Ενώ στην κλινική νοσηλεύτηκαν το 2016 354 ασθενείς ενώ το α εξάμηνο του 2017 180. Παράλληλα λειτουργεί Εξωτερικό Ιατρείο στο Γ.Π.Ν.Τρίπολης και Διασυνδετική Ψυχιατρική και εξετάζονται περίπου 900 άτομα ετησίως.
Όλες δε οι παρεμβάσεις, οι συμβουλές και οι θεραπείες (όπως προανέφερα) δίδονται δωρεάν και με εμπιστευτικότητα και προτρέπουμε τους πολίτες (και από αυτό το βήμα) μα μην διστάσουν να προστρέξουν σε βοήθεια του Ψυχιατρικού τομέα ακόμη και με την πιο μικρή και φευγαλέα σκέψη, αφού το δώρο της ζωής είναι μοναδικό.
Η ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ
Γ.Π.Ν.ΤΡΙΠΟΛΗΣ